παλινόρθωση

Στη Γαλλία, ο όρος αρχικά χαρακτήριζε την αποκατάσταση στον θρόνο του πρωτότοκου κλάδου των Βουρβώνων, αλλά η έννοιά του διευρύνθηκε γρήγορα και σήμαινε την περίοδο της ιστορίας ολόκληρης της Ευρώπης από το 1815 μέχρι το 1830, κατά την οποία σημειώνεται η επάνοδος των μοναρχιών στους παλιούς θρόνους μετά την πτώση του Ναπολέοντα. Η αποκατάσταση των μοναρχιών έγινε σύμφωνα με την αρχή της νομιμότητας του θείου δικαιώματος, σε αντίθεση με την αρχή της δημοκρατικής νομιμότητας που επέβαλε η Γαλλική επανάσταση. Αν όμως η νομιμότητα, ήταν ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της εποχής, η π. δεν ήταν ένα καθαρά αντιδραστικό ιστορικό κίνημα, που απέβλεπε στην απλή επαναφορά του μοναρχικού καθεστώτος. Μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις, όπως στην Ισπανία του Φερδινάνδου Z» και σε μερικές γερμανικές και ιταλικές ηγεμονίες (π.χ. τη Μοντένα), οι ηγεμόνες ακολούθησαν καθαρά αντιδραστική πολιτική, καταστέλλοντας κάθε νέα ζωτική κίνηση. Στο μεγαλύτερο μέρος, τα κράτη της Ευρώπης απέκτησαν ή νέα συνταγματικά καθεστώτα ή κάποια μορφή πατερναλιστικής απολυταρχίας: ο Λουδοβίκος IH» δεν υποστήριξε τους αδιάλλακτους, δηλαδή τους οπαδούς της άκρας δεξιάς· και ο ίδιος ο Μέτερνιχ εξανάγκασε το 1822 τον Φερδινάνδο της Νάπολης να απολύσει τον υπουργό Κανόζα εξαιτίας της αντιδραστικής πολιτικής του. Κατά την π. διατηρήθηκαν γενικά το νέο διοικητικό σύστημα και οι νέοι κώδικες, όπως κατοχυρώθηκαν και οι απαλλοτριώσεις εκκλησιαστικών και φεουδαρχικών κτημάτων που επιβλήθηκαν κατά την περίοδο της Επανάστασης. Η περίοδος της π. χαρακτηρίστηκε επίσης από επιδέξιο έργο οικονομικής και δημοσιονομικής ανόρθωσης και από ανάλογη πολιτική, που απόβλεπε στη διατήρηση της ειρήνης μεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Παρ» όλα αυτά, η π. απέτυχε στον βασικό σκοπό της, δηλαδή σε μια δίκαιη συμφιλίωση του παρελθόντος με το σύγχρονο, γιατί παραγνώρισε τα νέα πνευματικά αιτήματα της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της εθνικότητας, που ανέδειξε πανίσχυρα η Γαλλική επανάσταση και τα διέσωσε σε ολόκληρη την Ευρώπη ο Ναπολέοντας. Οι αντιλήψεις αυτές δυνάμωναν όλο και περισσότερο παρά τις αυστηρές αστυνομικές διώξεις. Η χρησιμοποίηση της Εκκλησίας ως οργάνου εξουσίας, με την προσπάθεια να χαλιναγωγήσει τις νέες γενεές, εμπόδισαν την ανάπτυξη του φιλελεύθερου καθολικισμού. Οι λαοί επιζητούσαν vα ανανεώσουν τη ζωή του κράτους, ζητούσαν να συμμετάσχουν στα δημόσια πράγματα και η επιδέξια συνεργασία των ευρωπαϊκών κρατών, της οποίας αρχιτέκτονας ήταν ο Μέτερνιχ, μόνο πρόσκαιρα μπόρεσε να αναχαιτίσει, εξαιτίας της ίδιας της αδυναμίας, την αναζωογόνηση των φιλελεύθερων και δημοκρατικών τάσεων. Και ένα από τα πρώτα και σοβαρότερα πλήγματα, που συνέτριψαν την αντιδραστική αυτή προσπάθεια των απολυταρχικών καθεστώτων της Ευρώπης, ήταν η Ελληνική Επανάσταση, την οποία με τόσο πάθος καταπολέμησαν ο Μέτερνιχ και ο συνασπισμός που οργάνωσε. Η προσπάθεια που έγινε από τον Κάρολο Γ» με τη συνεργασία του πρίγκιπα Πολινιάκ, να ξαναφέρει στη Γαλλία ένα γνήσια αντεπαναστατικό καθεστώς, προκάλεσε την Eπανάσταση το 1830: η Eπανάσταση αυτή, αν και τα αποτελέσματά της δεν διαδόθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα στην υπόλοιπη Ευρώπη, σήμανε το τέλος της παλινόρθωσης.

* * *

η

1. αποκατάσταση κάποιου στην αρχική του θέση

2. επαναφορά κάποιου στην εξουσία την οποία είχε χάσει («παλινόρθωση τής δημοκρατίας»)

3. (στην ελλ. ιστ.) η επάνοδος τού Γεωργίου Β' στον θρόνο

4. (στην αγγλ. ιστ.) η αποκατάσταση τού Καρόλου Β' στον θρόνο τής Αγγλίας βάσει τής Διακηρύξεως τής Μπρέντα, τον Απρίλιο τού 1660, έπειτα από τα γεγονότα τα οποία ακολούθησαν τον θάνατο τού Κρόμγουελ

5. (στη γαλλ. ιστ.) η περίοδος 1814-1830, που άρχισε με την ανακήρυξη τού Βουρβόνου κόμη τής Προβηγκίας ως βασιλιά τής Γαλλίας με το όνομα Λουδοβίκος ΙΗ' και την εγκατάστασή του στον θρόνο λίγο αργότερα και μέχρι την Ιουλιανή Επανάσταση τού 1830.

[ΕΤΥΜΟΛ. < παλινορθώνω, απόδοση στην ελλ. του γαλλ. restauration. Η λ. μαρτυρείται από το 1855 στον Ικ. Γ. Λάτρη].